Хэнд ч нуух юм бий

Сарын өмнө онлайн болзооны сайт болох Ashley Madison хакдуулж гишүүдийнх нь их хэмжээний мэдээлэл алдагдав. AshleyMadison сайт нь эхнэр/нөхрөө араар нь тавих зорилготой хүмүүсийн уулздаг сошиал сүлжээ бөгөөд мэдээлэл алдагдах үед бараг 40 орчим сая гишүүдтэй байсан гэнэ. Хакерууд AshleyMadison -ийг үйл ажиллагаагаа зогсоохыг шаардаж эс бөгөөс хулгайлж авсан мэдээллээ олон нийтэд ил болгохоо зарлан 30 хоногийн хугацаа өгөв. AshleyMadison шаардлагыг нь биелүүлээгүй учир өчигдөр буюу 8 сарын 19-ний өдөр нийт 32 сая хэрэглэгчийн овог нэр, гэрийн хаяг, утасны дугаар болон AshleyMadison дээр кредит картаар хийсэн гүйлгээний утгууд олонд дэлгэгдэв. Өмнө дурьдсанчлан AshleyMadison-ий хэрэглэгчид нь голчлон нууц амраг хайсан эхнэр/нөхрүүд байсан учир эдгээр мэдээлэл нь хэчнээн гэр бүлийн амьдралыг бусниулж хэрүүлийн үр тарьж буйг таашгүй.

 

Ashley Madison-ийг хакадсан нөхдүүд мэдээллийг нь ил болгохдооо бичсэн захиа

АНУ-д Снөүдэний дуулианы дараа гарч байсан маргаан нь хувь хүний нууц чухал уу, нийгмийн аюулгүй байдал чухал уу гэсэн сэдэв дээр голчлон тогтож байв. Өөрөөр хэлбэл хувь хүн бүрийн орон зай, нууцыг хүндэтгэх эсвэл илүү олон хүнийг хамгаалахын тулд хүн бүрийн хувийн орон зайд халдаж сэжигтэй/аюултай харилцаа холбоо тогтоох нь уу хэмээн байнга тагнаж чагнаж байх нь дээр үү гэсэн сонголт юм. Төр засаг, хууль хүчний байгууллагынхан нийгмийн аюулгүй байдлыг сахин хангахын тулд хувь хүн бүрийн харилцаа холбоог тагнаж чагнаж байх ёстой/эрхтэй гэж үздэг хүмүүсийн гол аргумент нь "Хэрэв хууль бус юм хийгээгүй л юм бол төр засгаас юугаа нуух гэсэн юм"  буюу бусдынхаа аюулгүй байдлын төлөө тагнуулах л үүрэгтэй/ёстой гэдэг. Харин Ashley Madison сайт хакдуулж мэдээлэл нь задарсанаар энэ аргументэд томоохон хариулт өгч байх шиг байна. Өөрөөр хэлбэл эхнэр/нөхрөө араар тавих нь ямар нэгэн хууль зөрчөөгүй боловч тухайн хүний хувьд ичгэвтэр/ёс суртахуунгүй үйлдэл мөн. Ashley Madison -ий хэн нэгэн гишүүн хэдийгээр бүх хууль журмыг сахиж амьдардаг ч гэр бүлийн асуудалтай бол үүнийгээ бусдаас нуух сонирхол байх нь зайлшгүй. Тиймээс ганцхан террорист, гэмт хэрэгтнүүд бус хувь хүн бүр өөрийн гэсэн нуух шаардлагатай өчүүхэн ч болтугай "гэм" бий бөгөөд энэхүү "нууц"-ыг төрийн нэрээр далайлгаж гэмт хэрэгтэй тэмцэх далбаан доор ил гаргах нь байж болшгүй асуудал юм.

Нийтийн аюулгүй байдлын төлөө хувь хүнийг "нүцгэлэх" нь

Яагаад энэ сэдвээр бичээд байна вэ гэвэл өмнөх блог дээр дурьдсанчлан Монголд хууль хүчний байгууллагууд бараг толгой дараалан дижитал харилцааг тагнаж чагнах програм хангамж худалдаж авсан нь 2014 оноос хойш тодорхой боллоо. Хууль хүчнийхэн ажлаа сайн, "зөв" хийж зөвхөн гэмт хэрэгтнүүдтэйгээ л тэмцэж байгаа байх гэж найдахаас өөрөөр хувийн орон зайгаа хадгалж үлдэхэд хэцүү болж буй бололтой.

Үндсэн хуулийн өөрчлөлт болон хувь хүний нууцлал

АНУ анх байгуулагдаж үндсэн хуулиа баталсанаас хойш нийт 27 удаа үндсэн хуулиндаа өөрчлөлт хийжээ. Үүнээс миний мэдэхээр хамгийн чухал хоёр өөрчлөлт нь Үндсэн хуулийн 1-р өөрчлөлт (First Amendment) буюу хувь хүн үзэл бодлоо чөлөөтэйгээр илэрхийлэх эрхийг баталгаажуулж өгсөн өөрчлөлт байдаг бол Үндсэн хуулийн 4-р өөрчлөлт нь (Fourth Amendment) нь тухайн иргэнийг тодорхой сэжиглэх үндэслэлгүйгээр төр засгийн зүгээс тагнаж чагнах эрхийг хязгаарлаж өгсөн байдаг. Үндсэн хуулийн энэхүү 4дэхь өөрчлөлт АНУ-д төр засгийнх нь бүхий л үйл ажиллагаанд нөлөөлж өгсөн байдаг бөгөөд гудамжаар явж байгаа замын болон эрүүгийн цагдаа тухайн иргэнийг ямар нэгэн зөрчил гаргаагүй л бол зогсоож шалгах тохиолдол тун цөөн. Хэрэв зам дээр машин бариад ямар нэгэн зөрчилгүй явж байхад замын цагдаа зогсоож шалгавал тухайн иргэн уг цагдааг өөрт нь Үндсэн хуулийн 4дэхь өөрчлөлтөөр олгосон эрхийг зөрчсөн буюу өөрийг нь үндэслэлгүйгээр тагнаж цагдсан шалтгаанаар шүүхэд өгөх эрхтэй.

2 жилийн өмнө мандсан Снөүдэний хэрэг гэгч дуулиан mass electronic surveillance буюу АНУ үндэсний аюулгүй байдлаа хамгаалах зорилгоор өөрсдийн иргэдийн электрон харилцаа холбоог “бөөн”-дөж чагнаж буйг илрүүлсэн юм. Уг асуудлаар удаан хугацаанд Америкийн нийгэм маргалдсаны эцэст 2015 оны 5 сард Холбооны шүүх энэхүү дотоодын иргэдээ тагнах үйл ажиллагаа нь хууль бус хэмээн шийдвэрлэв.

АНУ-д хууль хүчний байгууллага дараах схемийн дагуу гэмт хэргийн нотлох баримт бүрдүүлдэг. 

Үүнийг махчилан орчуулбал:

Mere suspicion: Сэжиг төдий

Reasonable suspicion: Үндэслэлтэй сэжиг

Probable cause: Магадлалтай

Preponderance of the Evidence: Үндэслэх баримттай

Clear and convincing evidence: Тодорхой бөгөөд үнэмшилтэй нотлох баримттай

Beyond a reasonable doubt: Эргэлзэх зүйлгүй

Үүнийг тайлбарлавал иргэн Болд нь тухайн гэмт хэргийг үйлдсэн байх магадлал 0-5% байгаа нөхцөлд сэжиг төдий (mere suspicion) бол нотлох баримтаар батлагдаж гэмт хэрэг хийсэн нь хөдөлшгүй үнэн болсон нөхцөлд Эргэлзэх зүйлгүй (Beyond a reasonable doubt) гэж ойлгодог. Харин хууль хүчний байгууллага иргэн Болдыг гэмт хэрэгт сэжиглэж буй нөхцөлд дор хаяж Болд тухайн хэргийг үйлдсэн байх магадлал 30% буюу Probable Cause байхад шүүхээс тухайн хүнийг тагнаж чагнаж хэргийн эд мөрийн баримт цуглуулах зөвшөөрөл хүсдэг. Иргэн Болдыг чагнаж тагнасны үндсэн дээр мань хүн хэрэг хийсэн нь 51%-ийн магадлалтай болсон нөхцөлд оргон зугтаах эсвэл нийгэмд хохирол учруулах магадлалтай үед баривчлах зөвшөөрөл шүүхээс хүснэ.

Миний хувьд хуульч биш учир Монгол улсад тагнаж чагнах болон баривчлах эрх ямар нөхцөлд яаж үүсдэгийг мэдэхгүй байна. Харин Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн Арван Зургадугаар зүйлийн 17-д Монгол Улсын Иргэн нь: төр, түүний байгууллагаас хууль ёсоор тусгайлан хамгаалбал зохих нууцад хамаарахгүй асуудлаар мэдээлэл хайх, хүлээн авах эрхтэй. Хүний эрх, нэр төр, алдар хүнд, улсыг батлан хамгаалах, үндэсний аюулгүй байдал, нийгмийн хэв журмыг хангах зорилгоор задруулж үл болох төр, байгууллага, хувь хүний нууцыг хуулиар тогтоон хамгаална; гэж заасан нь тодорхой хэмжээнд хувийн нууцлалыг баталгаажуулж өгсөн бололтой. Харин яг төрийн хардлага сэрдлэгээс иргэн хүнийг хамгаалсан хууль эрхзүйн акт би хайгаад олсонгүй.

Саяхан Wikileaks сайтаар дамжуулан нийтэд дэлгэгдсэн Италийн Hacking Team компаний имэйл харилцааг харж байхад манай хууль хүчний нэлээд олон байгууллага тэдний бүтээгдэхүүнийг худалдаж авахаар сонирхож байсан бололтой. Үүнд АТГ, ТЕГ-ийн гүйцэтгэх ажиллагаа, ЭЦГ-ийн зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх, Шүүхийн Шийдвэр биелүүлэх, Төрийн Тусгай хамгаалалт зэрэг газрууд Hacking Team-ийн Remote Control System-ийг сонирхож иргэдээ тагнаж чагнахаар 2011 оноос хойш оролдож байгаад АТГ л 2016 оны 6 сар хүртэл ашиглалтын лицензийг нь худалдан авсан бололтой. Үүний өмнө Гамма компаний FinFisher хэмээх тагнуулын програм хангамжийг ТЕГ-ийн гүйцэтгэх ажиллагаа худалдаж авсан нь 2014 оны 8 сард илэрч байсан билээ.

Hacking Team –ийн Remote Control System -ийг SafeBit компанийхан туршиж үзсэн үр дүн нь “аймаар” ч юм шиг. Өөрөөр хэлбэл энэхүү системийн тусламжтайгаар хувь хүнд нууцлал гэх ямар ч ойлголт байхгүй болж хууль хүчнийхэнд “дэлгэсэн тэрлэг” шиг хамгаа үзүүлэх боломжтой бололтой.

Энэхүү дуулианыг харж байхад хүмүүс хоёр янзын реакц үзүүлж байх шиг байна. Нэг хэсэг нь АТГ хууль зөрчлөө гэж буй бол нөгөө хэсэг нь авилгачдыг л тагнаж байгаа биз, зөв ухааны юм ярьж байх. Миний бодлоор АТГ хууль зөрчөөгүй бөгөөд Авилгын эсрэг хуулийн 18.4.5-д АТГ нь авлигын гэмт хэргийг илрүүлэх, таслан зогсоох зорилгоор гүйцэтгэх ажил явуулах, гүйцэтгэх ажил эрхэлдэг бусад байгууллагуудтай хамтран ажиллах; эрхтэй хэмээн заажээ. Харин энэхүү тагнаж чагнах ажиллагаа ямар процессийн дагуу явж байгаа, хэн нэгэн даргад таалагдаагүй нөхрийг тагнаж чагнах эрх шууд үүсч байгаа эсэх л бидний санаа зовох зүйл. Нөгөө талын шүүмжлэгчдэд зориулж хэлэхэд ямар ч хувь хүнийг “ухах”-ад замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчихөөс эхлээд эхнэрээ араар нь тавих мэтийн бусдаас нуух шаардлагатай “но” гарч ирдэг юм шүү. Өөрөөр хэлбэл тухайн албан тушаалтанг авилгын хэргээр эхлэн тагнаж байгаад сүүлдээ нотлогдохоо баймагц тухайн хүний талаар олж авсан “хувийн нууцлал” бүхий мэдээллүүдээсээ шүүж Диплом хуурамчаар үйлдсэн гэх мэт огт хамааралгүй хэргээр ял өгдөг асуудал бийг санаж явахад илүүдэхгүй биз.

Эрхзүйт төрийн доорхи эрх чөлөөт нийгэмд амьдарч буй бол Ж.Орвеллийн 1984 зохиол дээрхи “Big Brother”-аас нуугдаж хэн намайг яах бол гэж амьдрах нь утгагүй юм. Иймийн тулд одоо Үндсэн хуулийн өөрчлөлт ярьж буй улстөрчид маань төрийн институциудын харилцааг зохицуулах заалтуудынхаа хажуугаар хэзээ ч Big Brother болоод хувирчихаж магадгүй хууль хүчнийхэнээсээ ард иргэд биднийгээ хамгаалсан зүйл заалт оруулж өгөөсэй гэж хүсэх байна. 

Цаг урагшлуулах шийдвэр ба Ухаалаг төр

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж “Ухаалаг Төр”-ийн тухай лоозон дэвшүүлсэнээс хойш хоёр жил өнгөрчээ. Харин 20-иод хоногийн өмнө шийдэж урд шөнө өөрчилсөн цаг шилжүүлэх тухай тогтоолыг харахад энэ лоозонг хад руу хашгираад өнгөрсөн бололтой.

Улаанбаатарын “шинэ” цагаар 2015 оны 3 сарын 29-ний шөнө 2 цаг 14 минутад нийт хайлтын системийн зах зээлийн 70%-ийг эзэлдэг Google Монголын цагийг дараах байдлаар харуулж байна.

Google дээрхи цаг 2015 оны 3 сарын 29-ний шөнө 2 цаг 14 минутын байдлаар

Цаг солих шийдвэр гаргаад 20 хоног, цаг нь солигдсоноос хойш 24 цаг өнгөрчихөөд байхад дэлхий ертөнц Монголд хэдэн цаг болж байгааг мэдээгүй л байна гэсэн үг.

Ганц хайлтын системийн цаг буруу байх асуудал биш гэж үзэж байгаа хүмүүст өнөөгийн дэлхий ертөнц яаж амьдарч “амьсгалж” байгааг бодоод үзээрэй гэж зөвлөх байна. Бид өнөөдөр нягт уялдаа холбоотой бүх юм нь синхрон явдаг хорвоо дэлхий дээр амьдарч буй бөгөөд сүүлийн 20 гаруй жилийн технологийн дэвшил нь бүтээмжийг эрс өсгөж энэхүү синхрон харилцаа холбооны суурь нь болж буйг санууштай.

Би энд цаг өөрчлөх нь буруу гэж шүүмжлээгүй, магадгүй эдийн засгийн утгаараа ямар нэг ашигтай байхыг үгүйсгэхгүй. Гагцхүү энэ шийдвэрийн харалган, тооцоо судалгаагүй, огцом шинж чанарыг л шүүмжилмээр байна.

Нэгэн жишээ: Монголын Хөрөнгийн Биржийн (МХБ) арилжааны мэдээг гадны мэдээллийн агентлагууд бодит цагийн горимоор (real time) худалдаж авдаг. Үүний тулд МХБ-ийн арилжааны систем мэдээллийн агентлагийн системтэй холбогдож хэл нэвтрэлцдэг байх ёстой. Арилжааны систем дээр орсон аливаа өөрчлөлтийг ядаж сарын өмнөөс хоёр систем харилцан туршиж алдаа мадаггүй ажиллагааг хангах ёстойг цаад агентлагууд шаарддаг. Тэр жил Чингис хааны төрсөн өдөр гэж гэв гэнэт нэг амралтын өдөр “зохион бүтээхэд” тэрхүү өөрчлөлтийг системд оруулж мэдээллийн агентлагаас уучлалт гуйж хэвийн ажиллагааны горимыг нь өөрчлөх шаардлагатай болж байж билээ. Харин сая 3 сарын 9-ний өдөр шийдвэр нь гарч 19 хоногийн дотор цагийг нь солих болоход юу болж өнгөрсөнийг би таашгүй.

Цаг шилжүүлэх тогтоол

Ганц энэ гэлтгүй олон улсын нислэгийн цагийн хуваарь, олон улсын банк хоорондын гүйлгээ гэх мэт синхрон үйлдэл шаардах олон асуудалд энэхүү шийдвэр нөлөөлж байгаа гэдэгт итгэлтэй байна. Манайхан болохоор хэдэн инженер шөнө суулгаж байгаад л серверийнхээ цагийг өөрчлөөд болоо гэсэн амархан юм яриад байдаг, үнэндээ хэдэн инженерээс хамааралгүй гадны байгууллагуудын төлөвлөлттэй холбоотой асуудал их бий. Бизнес процесс нь тогтчихсон гадны томоохон байгууллагууд манай засгийн огцом шийдвэрт зориулж дүрэм журмаа зохицуулах нь хэр их байх бол доо.

Аз болж манай улс хүний амь настай холбоотой эмнэлгийн нэгдсэн удирдалагатай төхөөрөмж, эсвэл томоохон эрсдэл бүхий Атомын Цахилгаан Станц, автомат үйлдвэрийн систем зэрэг байхгүй (лав л миний мэдэхээр) болохоор гарах үр дагаварын хор хөнөөл харьцангуй бага байж магад

Зүй нь ийм шийдвэрийг хамгийн багадаа хагас жилийн өмнөөс төлөвлөж хаана хаана нөлөөлөхүйц байна гэдгийг тооцож шаардлагатай бэлтгэлийг нь хангаж байж гаргамаар. Гэнэт л нэг өглөө хэн нэг даргын бодож олсон гайхалтай санаа бүхэл бүтэн 3 сая хүний хувь заяанд нөлөөлж буй гэдгийг тооцмоор. Цаг өөрчлөхөд систем яаж зохицох ёстой талаар С.Дөлмандах энд бичсэн. Нөгөө талд цаг өөрчилсөнөөр хэдэн төгрөгний хэмнэлт хаана хаанаас орж ирж эдийн засагт ямар нөлөө үзүүлэх талаар би лав одоогоор хаанаас ч олж харсангүй.

Аливаа incident буюу гэнэтийн тохиолдолд реактив болон проактив гэсэн хоёр янзын хариу үйлдэл байх. Реактив нь хариу үйлдлийн шинжтэй буюу гал нэгэнт гарчихлаа бушуухан унтраая гэсэн хандлага бол, проактив нь гал гаргахгүй байхын тулд юу хийх ёстой, гарлаа гэхэд яаж хамгийн бага хохиролтойгоор салах вэ гэдэг төлөвлөлтийг хэлдэг. Манай засаг төрийн хийж буй үйлдэл бүхэн реактив шинжтэй бөгөөд миний харж буйгаар энэ нь төрийн байгууллагын чадавхи, хүний нөөцтэй холбоотой байх. Өөрөөр хэлбэл цаг өөрчилсөнөөр ийм ийм эрсдэлүүд үүснэ гэдгийг тооцоолж зөвлөх үүрэгтэй шийдвэр гаргагчийн тойрон хүрээлэгчид нь ихэвчлэн сонгуульд нь зүтгэсний шагналд дагалдаж явах эрх авсан нэгэн байх жишээтэй.

Одоо нэгэнт ийм будлиан үүссэн хойно энэхүү шийдвэрийг цуцалж ухраах бол утгагүй асуудал, бүр бантан болгоно. Ирэх намар гэхэд системүүд харьцангуй учраа олчих байх. Хамгийн гол нь иймэрхүү тооцоо судалгаагүй, огцом шийдвэрээ багасгаж Ерөнхийлөгчийн хэлээд байдаг “Ухаалаг Төр” лүү дөхөж очоосой, ирээдүйд гаргах шийдвэрээ олон талаас нь тооцоо хийж үзээсэй л гэж залбирах байна. 

Жич: Интернеттэй холбоотой дугаарлалтыг хариуцдаг олон улсын байгууллага болох IANA-д Ганболд ах 3 сарын 10-ны өдөр Монгол улс дахь цагийн бүсийг шинэчлэх хүсэлт "сайн дураараа" тавьсанаар 3 сарын 21-ны өдөр энэхүү өөрчлөлт орсон болно. Томоохон системүүдэд энэхүү шинэчлэлт нь ортол багагүй хугацаа шаардлагатай бөгөөд дээр дурьдсан Google миний таамаглаж буйгаар системүүдэд нь энэхүү шинэчлэлийг авсанаар манай цагийг зөв гаргадаг болох байх. 

Wikileaks ба Bradley Manning

bradass87: сониуч асуулт: хэрэв чи удаан хугацаанд, магадгүй 8-9 сарын турш нууцлал бүхий мэдээлэлд чөлөөтэй хандах эрхтэй байгаад аймшигт зүйлсийг олж мэдсэн бол яах вэ... тэрхүү аймшигт зүйлсийг олон нийт мэдэх ёстой болохоос Вашингтон ДиСи-д хаа нэгтэй серверийн харанхуй өрөөнд хэвтэж байх ёсгүй…

(12:21:24 PM) bradass87: жишээ нь 2004-2009 оны хоорондох Иракийн дайны хагас сая үйл явдалын огноо, газарзүйн байршил, хохирогсдын тоо гэх мэт бүх мэдээллийг агуулсан тайлан бүхий мэдээллийн сан. Эсвэл хөгжингүй орнууд гуравдагч ертөнцийг хэрхэн ашиглаж буй талаархи дэлхий даяархи АНУ-ын элчин сайдын яамдууд Төрийн Департментэд илгээсэн 260,000 нууц мэдээлэл…

(12:26:09 PM) bradass87: жишээ нь миний сайн таних “нэгэн” АНУ-ын нууцлал бүхий тусгай сүлжээнд нэвтрэн дээр дурьдсан мэдээллүүдийг цуглуулж тусгай сүлжээнээс энгийн компьютер луу зөөвөрлөн уг мэдээллийг ялгаж ангилаад шахаж жижигрүүлэн, дараа нь шифрлээд нэг улсад ч олигтойхон удаан амьдарчихдаггүй цагаан үстэй солиотой Австрали нөхөрт явуулчихсан бол яах уу?

(12:31:43 PM) bradass87: цагаан үстэй солиотой нөхөр = Жулиан Ассанж

(12:33:05 PM) bradass87: Өөрөөр хэлбэл би бөөн будлиан хутгачихлаа…[1]

Энэ бол АНУ-ын цэргийн ахлах түрүүч Брэдли Мэннинг 2010 оны 5 сард сэтгүүлч Адриан Ламотой AOL чатаар харьцсан ярианы хэсэг. Өөрийнхөө эр хүйсэнд сэтгэл хангалуун бус байсан (хожмоо шоронд хүйсээ солиулах хүсэлт гаргаж Чэлси Мэннинг хэмээн нэрээ сольсон) Брэдли сэтгэл санааны хувьд тогтворгүй, Иракт болж буй дайнд шүүмжлэлтэй ханддаг нэгэн байв. Хэдийгээр удирдлага нь түүнийг “өөртөө болон хамтран ажиллагсаддаа эрсдэл үүсгэх магадлалтай” хэмээн тодорхойлсон ч дайны талбар дахь тагнуулын ажилтны хэрэгцээ өндөр байсан учир Иракт томилжээ. Брэдли яг ч тагнуулын шинжээчээр ажиллаагүй харин шинжээчдэд шаардлагатай мэдээллийг нь бэлдэж өгдөг нэгэн байсан учир АНУ-ын нууцлал бүхий тагнуулын сүлжээнд бүрэн нэвтрэх эрхтэй бөгөөд асар их мэдээлэл дунд сууж байлаа. Брэдли Мэннинг 2009 оны 11 сараас эхэлж Викилийкс (Wikileaks) сайтынхантай холбоо тогтоож 2010 оны 5 сард баривчлагдах хүртэлээ нийт Ирак болон Афганы дайны талаархи 470,000 тайлан, АНУ-ын дипломат албаны 250,000 гаран нууц мэдээлэл дамжуулжээ. Викилийкс эхэндээ дээрхи мэдээлэлд гарч буй аюул учирч болзошгүй хувь хүмүүсийн мэдээллийг нууцалж бага багаар нийтэлж байсан бол сүүлдээ бүгдийг нь ямар ч засваргүйгээр нийтэлсэнээр эдгээр мэдээлэлд дурьдагдсан олон хүнийг шууд болон шууд бусаар эрсдэлд оруулсан юм. Үүнээс гадна АНУ -ын Засгийн Газар дэлхий дахинаа дипломат харилцааны “ичгэвтэр” байдалд орж НҮБ-ийн ерөнхий нарийн бичгийн даргыг нууцаар тагнадаг, Гуантанамо Бэй шоронд АНУ-ын хүчнийхэн хоригдлуудыг яргалж тамалдаг, элчин сайд нь ажиллаж буй улсынхаа удирдлагыг муушаасан зэрэг АНУ-ын гадаад харилцаанд сэв суулгахуйц ноцтой үр дагаварууд үүсгэх мэдээллүүд задарсан юм.  

Брэдли Мэннинг цагтаа хакер байж байгаад сэтгүүлч болсон Адриан Ламотой итгэж ярилцсан нь алдаа болсон бөгөөд бүх мэдээллийг нь нууцлана гэж амалж байсан Адриан чатаар ярилцсан яриагаа хуулж аваад Холбооны Мөрдөх Товчоонд өгсөнөөр долоо хоногийн дараа Брэдлиг Кувэйтэд баривчлав. 2013 оны 8 сард Брэдли Мэннингд АНУ-ын цэргийн шүүхээс нийт 35 жилийн ял оноосноор энэхүү хэрэг явдал дууссчээ. [2]

[1] http://www.wired.com/2011/07/manning-lamo-logs/

[2] http://www.theguardian.com/world/2013/jul/30/bradley-manning-timeline

Зарлаагүй дайны шинэ фронт

2013 оны 2 сард АНУ-ын мэдээллийн аюулгүй байдлын Mandiant компани БНХАУ-ын Ардын Чөлөөлөх Армийн 61398 дугаар тасгийн тухай АРТ1 нэртэй судалгааны тайлангаа олон нийтэд цацав. Энэхүү тайланд уг тасаг нь 2006 оноос хойш барууны 141 компани/төрийн байгууллагад кибер тагнуулын үйл ажиллагаа явуулж оюуны өмчийн болон нууцлалын зэрэгтэй хэдэн зуун терабайт хэмжээ бүхий материал хулгайлсан тухай бичжээ. Эдгээр халдлагуудад ижил төстэй шинж чанар цөөнгүй байсан төдийгүй хохирогчийн сүлжээнд өөрийн тагнуулын програм хангамжаа дундажаар 356 хоног байлгаж чадаж байсан юм. Mandiant компани нь эдгээр халдлагуудыг судалж үзсэний дүнд БНХАУ-ын Шанхай хотноо байрлалтай Ардийн Чөлөөлөх Армийн 61398 дугаар тасаг байрладаг 12 давхар барилга уг халдлагуудын эх үүсвэр нь байж болзошгүй хэмээн таамаглав. Эдгээр халдлагуудыг үйлдсэн бүлэглэлийг АРТ1 (зарим тохиолдолд Comment Crew) хэмээн нэрлэх бөгөөд Mandiant халдлагын цар хүрээ, удаан оршин тогтнох чадвар зэрэг дээрээс үндэслэн БНХАУ-ын Засгийн Газраас санхүүждэг байж болзошгүй талаар дурьджээ.

Ардын Чөлөөлөх Армийн 61398 дугаар тасаг байрлах байр

БНХАУ -ын засаг захиргаа уг таамаглалыг няцааж эдгээр баримтууд нь дүгнэлт хийх үндэслэл болохгүй хэмээн мэдэгдэж байв.[1]

2013 оны 10 сарын 7-ны өдөр мэдээллийн аюулгүй байдлын судлаачдын ThreatConnect групп хортой код агуулсан Монгол хэл дээрхи хэд хэдэн Word файл дээр хийсэн судалгаагаа танилцуулав. Эдгээр файлууд нь АНУ, Монгол Улсын хамтарсан цэргийн хээрийн сургууль болох “Хааны Эрэлд” болон 2013 оны ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбоотой нууцлал шаардлагагүй энгийн мэдээлэл бүхий файлууд бөгөөд агуулсан хортой код нь Хонк Конгод байрлалтай хэд хэдэн сервертэй холбогдож мэдээлэл дамжуулах чадвартай ажээ. ThreatConnect -ийн судлаачид эдгээр файлуудыг ашиглан Монгол Улсын Батлан Хамгаалах Яам болон бусад холбогдох газруудад халдлага үйлдсэн байж болзошгүй хэмээн таамаглажээ. Уг файлуудад агуулсан хортой код болон холбогдож буй сервер зэрэг нь Mandiant-ийн илрүүлсэн АРТ1 бүлэглэлийнхтэй төстэй хэд хэдэн шинж чанар агуулж буйг мөн дурьджээ.

Хортой код агуулсан файлуудын нэг

Энэ талаар Монгол Улсын Засгийн Газраас ямар нэгэн байр суурь илэрхийлсэнгүй.[2]

Харин сар гарны дараа буюу 2013 оны 11 сарын 24-д өөр нэгэн бүлэг судлаачид Монголд баригдаж буй Ажаа Гэгээний хүүхдийн эмнэлэгтэй холбоотой Англи хэл дээрхи файлаас ондоо төрлийн хортой код илрүүлсэнээ зарлав. Уг хортой код нь өмнө дурьдсан ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбоотой файлынхтай ижил төстэй серверүүд рүү мэдээлэл дамжуулах зориулалттай бөгөөд Монгол эсвэл Түвдийн эрх мэдэлтнүүдийг онилсон байх магадлалтай ажээ. [3]

Энэ талаар Монгол Улсын Засгийн Газар мөн л чив чимээгүй өнгөрсөн төдийгүй гүйцэтгэх засаглалын түвшинд кибер аюулгүй байдлыг хангах ёстой цорын ганц байгууллага болох Тагнуулын Ерөнхий Газрын харъяа Кибер Аюулгүй Байдлын Газар нь вэб хуудасныхаа дизайны талаар олон нийтээс санал асуулга асуух ажилтай сууж байлаа.[4]

2013 оны 12 сарын 9-ний байдлаар ТЕГ-ын Кибер Аюулгүй Байдлын Газрын ncsc.gov.mn вэб хуудсан дээрхи санал асуулга

Дээр дурьдсан баримтууд нь түүхэндээ эрэлхэг, дайнч, тулаанчаараа тэмдэглэгдэж ирсэн Монголчууд тун тааруухан мэдэх цоо шинэ фронт дээр тусгаар тогтнолоо хамгаалах бас нэгэн хэцүүхэн даалгавартай болсоныг харуулж байна. 21-р зууны дайн тулаан цэрэг зэвсгийн хүчээр бус технологи, үүнээс үндэслэн мэдээллийн давуу тал дээр явагдах болсоныг гэрчлэх бодит жишээ олон бий. Хамгийн ноцтой нь энэхүү “тагнуулын” дайныг хэн ч хаанаас ч албан ёсоор зарлахгүй бөгөөд ард нь заавал төрт улс (nation state) байх албагүй. Харин цөөхөн Монголчууд бид энэхүү цоо шинэ аюул занал, тодорхой бус дайны фронтод бэлэн үү? 

Эх сурвалж:

[1] http://intelreport.mandiant.com/Mandiant_APT1_Report.pdf

[2] http://www.threatconnect.com/news/khaan-quest-chinese-cyber-espionage-targeting-mongolia/

[3] https://www.bluecoat.com/security-blog/2013-11-25/plugx-used-against-mongolian-targets

[4] https://twitter.com/otgonpurew/statuses/409884946925232128?tw_i=409884946925232128&tw_e=media&tw_p=archive