Саяхан гарсан Монгол тулгатны 100 сэдэв нэртэй нэвтрүүлэг
хамаг амьтаныг талцуулж сайхан хэрэлдүүлж байх шиг байна. Бараг нэвтрүүлгийн
зорилго нь ч тийм байсан байх. Энд гэхдээ нэвтрүүлгийн зөв бурууг бус
нэвтрүүлэгт ярилцлага өгөөд байсан олон янзын “судлаачдын” тухай бичих гэсэн
юм.
“...гэдэг нь үнэн болохыг эрдэмтэд нотолжээ гэсэн
өгүүлбэрт олон нийт илүү их итгэдэг болохыг эрдэмтэд нотолжээ” гэж нэг онигоо
байдаг. Түүн шиг ямар нэгэн юмны “судлаач” гэсэн сэтэртэй болчихвол хүмүүс илүү
итгэнэ гэж боддог бололтой. Энэ нь магадгүй манай нүүдэлчин уламжлалтай
тодорхой хэмжээнд холбоотой ч байж магадгүй. Жилдээ ганц хоёр л удаа нэгнийхээ
царайг хардаг байсан нүүдэлчид хэн нэгнээс сонссон зүйлээ бусдад ярьж өгөх
зарчмаар ихэвчлэн мэдээллээ солилцдог байсан байж магадгүй учир хов живийн шинж
чанартай мэдээлэлд их ач холбогдол өгдөг, хаа сайгүй тэнэж явдаг бадарчин бол мэдээллийн
гол эх үүсвэр, хамгийн том ухуулга сурталчилгааны машин байсан гэж Д.Цэнддоо “Соёлын
хувьсгал” номондоо дурьдсан байдаг.
Судлаач буюу Англи хэлний researcher нь шинжлэх ухааны судалгаа
шинжилгээний ажилд өөрийгөө зориулсан нэгнийг хэлнэ. Тэгэхээр үүнтэй
холбогдуулан Шинжлэх Ухаан гэж юуг хэлэх мөн судалгааны ажил гээч нь юу болохыг
илүү тодруулж байж судлаач гэж хэн болох нь харагдах байх.
Science буюу
Шинжлэх Ухаан нь ажиглалт болон туршилтан дээр үндэслэж аливаа зүйлсийн
талаархи мэдлэгийг системтэйгээр судлахыг хэлэх бөгөөд шинжлэх ухааны судалгаа
шинжилгээ нь аливаа судалгааны объектийг системтэйгээр магадлан шинжилж гарч
ирж буй тоо баримтан дээр тулгуурлан дүгнэлт хийхийг хэлнэ.
АНУ-ын Пеннсилвани мужийн их сургууль (Penn State University) дээр
болж буй Мэдээллийн аюулгүй байдлын эдийн засаг (Workshop on Economics of Information Security) нэртэй
академик хуралд оролцохоор ирээд докторын зэрэг (Ph.D) болон докторын дараах зэрэг (post doc) горилж буй
оюутнууд болон судлаач багш нар хийж буй судалгааны ажлаа бусад судлаачдад тайлагнаж
буйг үзэж 2 хонож байна. Энд ирсээр “Монголчууд маань угтаа боловсролтой ард түмэн,
гэтэл яагаад хэн нэгний ярьсан цуу үгэнд хэтэрхий амархан итгээд байнаа” гэсэн
бодол төрөх болсон юм. Энд яригдаж буй судалгаа болоод Монгол тулгатны 100 сэдэв
дээр ярьж буй “судалгаа” хоёр тэнгэр газар шиг ялгаатай сонсогдох бөгөөд мэдээж
хэрэг тэс өөр сэдвээр тэс ондоо сонсогчдод зориулж буй нь нөлөөлж буй байх.
Гэхдээ судалгааны ажлын хамгийн наад захын бүрэлдэхүүн хэсгүүд болох судалгааны
зорилго, хэрэглэж буй загвар, арга хэрэгсэл зэрэг нь шинжлэх ухаанч судалгаанд
зайлшгүй байх шаардлагатай шинж чанарууд бөгөөд эдгээр бүрэлдэхүүн байхгүйгээр
аливаа дүгнэлт хийх нь субъектив хандлагатай буюу уг дүгнэлт нь шинжлэх ухаанд
суурилаагүй өнөө бадарчны ярьдаг хов живийн шинж чанартай зүйл байна гэсэн үг.
Мэдээж хэрэг академик боловсролын түвшин бага, хар масст
зориулж буй 1 цаг 40 минутын нэвтрүүлэг дээр empirical судалгааны дүгнэлт яриад байх
утгагүй байж магадгүй ч яг үнэндээ өргөн цариг нь ямар ашигтай болоод нарийн
цариг нь ямар хор хөнөөл учруулж болохыг тайлбарласан шинжлэх ухаанч үндэслэл
ганцыг ч гаргаж тавьсаныг би уг нэвтрүүлгээр олж сонссонгүй. Манайханы ойлгож
буйгаар аль нэг сэдвээр ганцаас олон ном уншсан болвол тухайн сэдвийн судлаач
болчихдог бололтой. Нэвтрүүлэг дээр гарч буй ихэнх “судлаачид” (зарим нэг
түүхчидийг эс оруулаад) хов
живийн чанартай субъектив дүгнэлт хийж энд тэндэхийн номноос уншсан зүйлсээ өөрсдийнхөөрөө
мушгин голдуу тайлбарлах гэж оролдож буй нь тэдгээр “судлаачдын” хувьд хамгийн
шинжлэх ухаанч үйлдэл нь байсан байх. Минийхээр бол зүй нь өргөн цариг ашиглаж
аж үйлдвэрийн цогцолбор барих төлөвлөгөөнийхөө эдийн засгийн үр ашигийн
тооцоолол загварчлалыг товч энгийнээр танилцуулж нарийн царигаас учирч болох
геополитикийн эрсдэлийг тодорхой тооцоолол тоо баримттайгаар харуулсан бол жинхэнэ
“судлаачдын” бүтээл болох байлаа. Миний хувьд өргөн нарийн царигийн алийг нь ч
дэмжсэн зүйлгүй бөгөөд уг нэвтрүүлэг дээр гарсан аргументууд нь арай шинжлэх
ухаанч байгаасай, Монголчууд маань аливаа зүйлд жаахан ул суурьтай дүгнэлт хийж
байж хийрхдэг болоосой гэж хүсч байна. Яг үнэндээ энэ нэвтрүүлэг нь олон
амьтаны цөсийг хөөргөж хаврын өвчнийг нь хөдөлгөснөөрөө харин ч үндэсний
аюулгүй байдал, үндэсний эв нэгдэлд аюул занал учруулж болохыг үгүйсгэхгүй.
Хамгийн харамсалтай нь энэхүү нэвтрүүлгийг улайран өмөөрөгчид нь өөрсдийнх нь
эсрэг байж болох бүх аргументийг чи бол Хятадын эрлийз, эсвэл эх орноо
худалдсан гэдэг хоёрхон янзын санаагаар нухчин дарах гэж оролдож байна.
Харин эдгээр кино найруулагч, яруу найрагч мэтийн шинжлэх
ухаанч бус “судлаачдын” үгэнд итгэн хийрхэж буй залууст хандаж Мартин
Ниймёллерийн
“When the Nazis came
for the communists,
I remained silent;
I was not a communist.
When they locked up the social democrats,
I remained silent;
I was not a social democrat.
When they came for the trade unionists,
I did not speak out;
I was not a trade unionist.
When they came for the Jews,
I remained silent;
I wasn't a Jew.
When they came for me,
there was no one left to speak out.” гэсэн үгийг хэлье дээ. Өнөөдөр улс оронд бүгсэн
эрлийзүүдийг алцгаая гэж орилолдож байна, маргааш магадгүй эх орноо худалдсан
авилгачдыг гэх байх, нөгөөдөр аягүй бол ард түмнийг шулж буй бизнесменүүдийг
гэх байх, ингэж явсаар эцэст нь өөрт чинь бас ямар нэгэн ял үүрүүлэх өдөр ирж
магадгүй шүү. Иймийн тулд өөрөө аливааг задлан шинжилж дотроо дүгнэлт хийх
чадвартай бол, түүнийхээ талаар илүү судал унш, бусдын хэлсэн үгсийг тоть шиг
давтаж дагаж бүү дарцагла. Залуу нас гээч чинь уг нь улстөрчдийг дагаж
намирахад даанч хайран, даанч богинохон эд шүү дээ.
